Спадщина. Miras. The Heritage
«Спадщина. Miras. The Heritage» adlı neşir Ukrayinanıñ tamır halqı olğan qırımtatarlarnıñ medeniy-tarihiy mirasına ithaf etildi. Kitapnıñ müellif-tizicileri Ukrayina tarihı milliy muzeyi Hazinesiniñ hadimleri Oleksey Savçenko ve Tatyana Savçonko olalar. Neşir «Alem» Cemaat teşkilȃtınıñ rehberi Esma Eciyevanen birlikte sıq işbirligi ve «Birleştirici manalar» leyhası çerçivesinde İsviçreniñ maddiy destegi neticesinde meydanğa ketirildi.
Neşirniñ ortaqları Ukrayina dekorativ sanatınıñ milliy muzeyi ve Volodımır Vernadskiy adına Ukrayina milliy kitaphanesi oldılar. Eserde yerleştirilgen bazı eksponatlar Esma Aciyeva, Elmira Seit-Ametova ve Vitaliy Provolovskiyniñ şahsiy kollektisyalarından alındı. Neşir 2024 senesi oktȃbr, yani orta küz ayında taqdim etildi ve Ukrayina tarihı milliy muzeyi Hazinesinde 2022 senesiniñ orta küz ayından başlap numayış etilgen «Miras. Спадщина» sergisiniñ tabiiy devamıdır.
«Спадщина. Miras. The Heritage» adlı neşir qırımtatarlarnıñ canlı miras dünyasına ve onıñ ayrılmaz adetlerine celp etmek içün hazırlandı. İlk sefer oquyıcılarğa Ukrayina tarihı milliy muzeyindeki ve bu muzeyniñ filialı olğan Hazinesindeki parlaq qırımtatar artefaktlar toplamınen tanışmaq içün fırsat berile. Bu kollektsiya leyha ortaqlarnıñ toplamlarından alınğan bazı artefaktlar yardımınen mevzuatqa köre tamamlana.
Numayış etilgen kollektsiyanıñ toplanması ve muhafazası 20-inci asırnıñ başında usanmadan çalışqan belli qırımtatar erbaplarnıñ icadınen sıqı bağlıdır, aynı zamanda bu insanlar Bağçasarayda ilk qırımtatar müzeyini açqan ediler. Qayd etmeli ki, sergilengen qırımtatar sanat yadikȃrlıqlarınıñ büyük qısmı Yalta ve Aqmescit müzeylerinden menşelidir.
Quyumcılıq sanatınıñ enfes nümüneleri, milliy kiyiminiñ parçaları, nağış ve baqırcılıq mahsulatları qırımtatar medeniyetiniñ çeşitliligini ve saha baylığını numayış ete. Nesnelerniñ içtimaiy konteksti, iş ve yapıluv tecribesi, qullanıluvınıñ ve menimselmesiniñ qavarayışı qırımtatar halqınıñ maddiy dünyası ve adetleri arasındaki edebinde, dünyabaqışında, intellektual ve maneviy hayatında alȃqalar yaratıp, birleşip, teren manalı «Miras» sözünde akis oluna.
Neşirniñ metinleri ukrayin, qırımtatar ve ingliz tillerinde hazırlandı. Böyle etip qırımtatar halqınıñ mirası medeniyet taşıycılarnıñ ana tilleri vastasınen qavramağa fırsat açıla, bundan da ğayrı, daha büyük ingliz tilli toplumına bilgilerni yetkizmek imkȃnı berile.
Dostlarımız ve bizge qol tutqan müessiselerniñ arhivlerinden alınğan, cenkler ve 1944 senesiniñ sovetler tarafından yapılğan sürgünge baqmadan muqaytlıqnen saqlanıp kelgen fotosüretler eserimizniñ ayrı bölüklerini yaraştıra.
Neşirniñ maqsadı muzey kollektsiyalarına diqqat çekmektir, o yalıñız bir top eksponat olaraq qıymetli degil, yani yalıñız tarihiy, bediiy ve maaliy degerini tanışmay. Bu yerde numayış etilgen her bir eşya devir mühütini taşıy, nesiller arasındaki bağnı hatırlatıp insan hayatındaki farqlı hadiselerni hem şahidi, hem de iştiraqçısı ola.
Global felȃketler qarşısında medeniy mirasnıñ ne qadar hassas olğanını daha bir kere Ukrayinada rus harbiy zulumı hatırlatmaqta. 2014 senesi Qırım işğalinden başlap toqtamadan eziyet çekken bu zulumnıñ qurbanı ve rehini insanlardır, yani medeniyet sahipleridir. Aynı vaziyette müzeyler, mülkiy miras ve kollektsialar da bulunmaqta.
«Спадщина. Miras. The Heritage» neşri, qırımtatar medeniy asabalığını tedqiq etmek, qaydğa almaq, muhafaza etmek ve yaymaq kibi emellernen oğraşqan «Alem» Cemaat teşkilȃtınıñ işlerinden yalıñız birdir. Bizler, Ukrayinanıñ tamır halqı olğan qırımtatarlarınıñ baylığını ve çeşitliligini emin menbalardan ögrenip; folklor, elyazma yadkȃrlıqları ve müzey toplamları kibi qaynaqlarğa bazanıp, partnerlernen birlikte iş yürütemiz.
Viktoriya Sidorovanıñ fotoresimleri, Ukrayina tarihı milliy muzeyi
Neşirni hazırlağan taqımımızğa teşekkürlerimizni bildiremiz!
Müellif-tiziciler: t.il.n. Oleksey Savçenko, Tatyana Savçonko
Qırımtatar tiline tercime: Zuleikha Kadri-Zade
İngliz tiline tercime: Esma Adzhiieva, f.il.n Marına Degtyarenko, t.il.n. Oksana Lifantiy
Edebiy muharrir: Oksana Kovalyova
Nesnelerniñ foto-resimleri: Yuriy Dikachov, Dmytro Klochko, Oleg Mituhin, Vıktorıya Sidorova
Maket donatımı: Maryna Lutsyk